Lichen phẳng ở miệng là một bệnh viêm mạn tính niêm mạc miệng thường gặp, gây ra các mảng trắng, vết loét đỏ hoặc cảm giác nóng rát khó chịu khi ăn uống. Dù không phải là bệnh truyền nhiễm, nhưng nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, Lichen phẳng có thể kéo dài, tái phát nhiều lần và tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Trong bài viết này, Blossom – Nha khoa công nghệ cao Hàn Quốc sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Lichen phẳng ở miệng, nguyên nhân gây bệnh, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn.

1. Lichen phẳng ở miệng là gì? Lichen phẳng ở miệng có nguy hiểm không?

Lichen phẳng ở miệng (Oral Lichen Planus) là một bệnh viêm mạn tính ảnh hưởng đến niêm mạc khoang miệng, thuộc nhóm bệnh da liễu tự miễn. Bệnh có thể tác động đến nhiều vùng khác nhau trên cơ thể như da, tóc, móng, nhưng khi xuất hiện ở miệng thì thường gây khó chịu trong sinh hoạt hằng ngày.

Bản chất của bệnh là tình trạng viêm mạn tính khiến các tế bào miễn dịch tấn công nhầm vào niêm mạc miệng, tạo ra các tổn thương đặc trưng như mảng trắng, vết loét hoặc mụn nước nhỏ. Dựa trên hình thái tổn thương, Lichen phẳng ở miệng được chia thành ba dạng chính:

• Lichen phẳng dạng lưới: xuất hiện dưới dạng các đường hoặc mảng trắng đan xen như mạng lưới, thường thấy ở mặt trong má, lưỡi hoặc nướu.
• Lichen phẳng dạng trợt (loét): gây ra các vết loét đau rát, dễ chảy máu, ảnh hưởng đến việc ăn uống và nói chuyện.
• Lichen phẳng dạng bóng nước: hiếm gặp hơn, biểu hiện bằng các mụn nước nhỏ trong khoang miệng do lớp biểu mô bị bong tróc.

Lichen phẳng ở miệng là một bệnh viêm ảnh hưởng đến niêm mạc khoang miệng 

2. Triệu chứng của Lichen phẳng ở miệng

2.1. Dạng lưới (Reticular form)

Lichen phẳng dạng lưới là thể thường gặp nhất và cũng là dạng nhẹ nhất của bệnh. Đặc trưng của dạng này là sự xuất hiện của các đường vân trắng mảnh, đan xen như mạng lưới hoặc hình ren (Wickham striae), thường thấy ở mặt trong má, lưỡi hoặc nướu. Hầu hết người bệnh không cảm thấy đau hay khó chịu, do đó bệnh thường chỉ được phát hiện tình cờ khi khám răng định kỳ. Tuy nhiên, nếu không được theo dõi, tổn thương có thể tiến triển sang dạng loét nặng hơn.

2.2. Dạng loét (Erosive/Ulcerative form)

Lichen phẳng dạng loét là thể nặng và dễ gây đau đớn nhất. Dạng này xuất hiện dưới dạng các vết loét đỏ, nông, có viền trắng bao quanh, thường ở má, nướu hoặc lưỡi. Người bệnh cảm thấy rát bỏng, đau khi ăn uống, đặc biệt khi dùng thực phẩm cay, chua hoặc nóng. Nếu không chăm sóc tốt, vết loét dễ bị nhiễm khuẩn và chậm lành. Đây là dạng cần được điều trị tích cực vì có nguy cơ tái phát cao và có thể dẫn đến biến chứng nặng hơn.

2.3. Dạng mảng (Plaque form)

Dạng mảng đặc trưng bởi các mảng trắng dày, bề mặt nhẵn hoặc sần nhẹ, thường xuất hiện ở niêm mạc má hoặc lưỡi. Dạng này thường không gây đau, nhưng dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác như bạch sản hay các mảng trắng do hút thuốc lá. Mặc dù ít ảnh hưởng đến sinh hoạt, bệnh nhân vẫn cần được bác sĩ kiểm tra kỹ để chẩn đoán phân biệt và theo dõi tiến triển bệnh.

2.4. Dạng teo (Atrophic form)

Lichen phẳng dạng teo là dạng bệnh gây mỏng niêm mạc miệng, khiến vùng tổn thương có màu đỏ, dễ chảy máu và đau rát. Người bệnh thường cảm thấy khó chịu ngay cả khi không ăn uống hoặc nói chuyện. Tình trạng này thường gặp ở nướu răng và vùng quanh răng, đôi khi dẫn đến viêm nướu mãn tính. Vì niêm mạc bị tổn thương nghiêm trọng, dạng teo cần được điều trị và chăm sóc cẩn thận để tránh viêm nhiễm và tái phát.

2.5. Dạng bóng nước (Bullous form)

Lichen phẳng dạng bóng nước là thể hiếm gặp nhưng khá nghiêm trọng. Trong khoang miệng xuất hiện những bóng nước nhỏ chứa dịch trong hoặc đục, dễ vỡ, tạo thành các vết loét đau rát. Khi bóng nước vỡ, vùng niêm mạc bị trơ ra và rất dễ nhiễm trùng nếu không vệ sinh kỹ. Dạng này thường gây khó khăn khi ăn uống và cần được bác sĩ chuyên khoa theo dõi sát sao trong quá trình điều trị.

2.6. Dạng sắc tố (Pigmented form)

Lichen phẳng dạng sắc tố thể hiện bằng các mảng màu nâu, xám hoặc đen nhẹ xuất hiện trên niêm mạc má, lợi hoặc lưỡi. Mặc dù dạng này ít gây đau hoặc khó chịu, nhưng ảnh hưởng đến thẩm mỹ và đôi khi khiến người bệnh lo lắng vì dễ nhầm lẫn với các tổn thương tiền ung thư hoặc rối loạn sắc tố khác. Việc thăm khám nha khoa định kỳ giúp chẩn đoán chính xác và theo dõi tiến triển của bệnh hiệu quả. 

Dạng mảng đặc trưng bởi các mảng trắng dày, bề mặt nhẵn hoặc sần nhẹ 

3. Nguyên nhân gây Lichen phẳng ở miệng

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây bệnh Lichen phẳng ở miệng vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy căn bệnh này có liên quan mật thiết đến rối loạn hệ miễn dịch, trong đó các tế bào lympho T (đặc biệt là tế bào T CD8+) hoạt động quá mức và tấn công nhầm vào tế bào niêm mạc miệng, gây ra tình trạng viêm mạn tính. Đây được xem là cơ chế bệnh sinh chính của Lichen phẳng.

Bên cạnh yếu tố miễn dịch, một số yếu tố kích thích hoặc làm trầm trọng thêm bệnh cũng được ghi nhận, bao gồm:

• Nhiễm virus viêm gan C (HCV): Nhiều nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa Lichen phẳng và virus viêm gan C, đặc biệt ở các nhóm dân cư vùng Địa Trung Hải. Điều này cho thấy yếu tố di truyền và miễn dịch có thể cùng tham gia vào cơ chế hình thành bệnh.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như thuốc điều trị huyết áp, thuốc lợi tiểu, thuốc giảm đau hoặc thuốc chống sốt rét có thể gây phản ứng dạng lichen (lichenoid reaction) tương tự như Lichen phẳng thật sự.
• Dị ứng với vật liệu nha khoa: Kim loại trong vật liệu trám răng hoặc mão sứ kim loại có thể gây phản ứng dị ứng, kích thích niêm mạc miệng và khởi phát tổn thương dạng lichen.
• Tác động cơ học hoặc chấn thương niêm mạc: Cọ xát do răng sứ, hàm giả, hoặc chấn thương khi ăn nhai có thể khiến niêm mạc bị tổn thương và dễ bùng phát bệnh.
• Yếu tố tâm lý: Căng thẳng, stress kéo dài hoặc sang chấn tinh thần là yếu tố thường gặp ở bệnh nhân Lichen phẳng. Sự mất cân bằng thần kinh, nội tiết được cho là làm giảm sức đề kháng và kích hoạt phản ứng viêm trong khoang miệng.

Như vậy, Lichen phẳng ở miệng không phải là bệnh lây nhiễm, mà chủ yếu liên quan đến rối loạn miễn dịch kết hợp với yếu tố môi trường và tâm lý. Việc xác định đúng nguyên nhân và yếu tố kích hoạt sẽ giúp bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, hạn chế tái phát và giảm nguy cơ biến chứng.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa Lichen phẳng và virus viêm gan C 

4. Lichen phẳng ở miệng được chẩn đoán như thế nào?

4.1. Ghi nhận tiền sử và bệnh sử

Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng, thời gian khởi phát, thuốc đang sử dụng, tiền sử bệnh lý và các yếu tố có thể gây kích ứng niêm mạc miệng.

4.2. Khám lâm sàng và đánh giá

Tiến hành kiểm tra toàn bộ khoang miệng, xác định vị trí, hình dạng và mức độ tổn thương. Đồng thời, bác sĩ có thể kiểm tra da và niêm mạc khác để phát hiện tổn thương đi kèm.

4.3. Sinh thiết

Lấy mẫu mô từ vùng tổn thương để phân tích dưới kính hiển vi, giúp xác định đặc trưng tế bào và loại trừ các bệnh lý khác.

4.4. Phết tế bào và xét nghiệm máu

Thực hiện phết tế bào tìm nhiễm nấm, vi khuẩn kèm theo và xét nghiệm máu để kiểm tra viêm gan C hoặc các bệnh lý liên quan.

Thực hiện phết tế bào tìm nhiễm nấm, vi khuẩn kèm theo và xét nghiệm máu để kiểm tra 

5. Phương pháp điều trị Lichen phẳng ở miệng

5.1. Điều trị tại chỗ

Lichen phẳng ở miệng chủ yếu được điều trị bằng corticosteroid dạng gel, kem hoặc nước súc miệng để giảm viêm, đau rát và sưng đỏ. Trong trường hợp tổn thương lan rộng hoặc không đáp ứng, bác sĩ có thể tiêm corticosteroid trực tiếp vào vùng bị ảnh hưởng. Nếu có nhiễm nấm kèm theo, cần điều trị bằng thuốc kháng nấm.

5.2. Điều trị toàn thân

Khi triệu chứng nặng, bác sĩ có thể kê thuốc corticosteroid đường uống hoặc thuốc ức chế miễn dịch như cyclosporine, azathioprine, hoặc hydroxychloroquine. Thuốc giảm đau và kháng histamine có thể được sử dụng để giảm ngứa và khó chịu.

5.3. Chăm sóc tại nhà

Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ, tránh thực phẩm cay nóng, chua hoặc có cồn. Hạn chế hút thuốc, uống rượu và tránh thói quen cắn môi, má. Duy trì tâm lý thoải mái, ăn uống lành mạnh và tái khám định kỳ để kiểm soát bệnh và phòng ngừa biến chứng.

Lichen phẳng ở miệng được điều trị bằng corticosteroid dạng gel, kem hoặc nước súc miệng 

6. Theo dõi và kiểm soát Lichen phẳng ở miệng

Để kiểm soát hiệu quả bệnh Lichen phẳng ở miệng, người bệnh cần duy trì thói quen chăm sóc răng miệng khoa học, tránh yếu tố kích ứng và tái khám định kỳ để phòng ngừa biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là ung thư miệng.

6.1. Theo dõi và chăm sóc hàng ngày

• Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ bằng cách đánh răng nhẹ nhàng 2 lần mỗi ngày với kem đánh răng dịu nhẹ, không chất tạo mùi, và sử dụng chỉ nha khoa hàng ngày.
• Hạn chế thực phẩm cay, chua, mặn hoặc có caffeine, ưu tiên thức ăn mềm dễ nhai nuốt.
• Tránh hút thuốc, uống rượu bia và các thói quen gây tổn thương niêm mạc như cắn môi, cắn má.
• Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài vì stress có thể làm bệnh nặng hơn.
• Theo dõi các triệu chứng bất thường như vết loét mới, đau rát tăng hoặc tổn thương lan rộng, và báo ngay cho bác sĩ khi cần.

6.2. Tái khám và điều trị y tế

• Thăm khám nha sĩ định kỳ 6 tháng/lần để theo dõi tổn thương, vệ sinh răng miệng và tầm soát nguy cơ ung thư miệng.
• Trao đổi với bác sĩ về các phương pháp điều trị phù hợp, bao gồm:
• Thuốc bôi tại chỗ: Corticosteroid, tacrolimus hoặc pimecrolimus giúp giảm viêm, đau.
• Thuốc uống: Corticosteroid toàn thân hoặc thuốc ức chế miễn dịch (như cyclosporine, hydroxychloroquine) cho trường hợp nặng.
• Nước súc miệng: Dung dịch chứa chlorhexidine hoặc cyclosporine giúp giảm viêm, ngăn nhiễm khuẩn.

Nếu cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu hoặc sinh thiết để xác định nguyên nhân và loại trừ tổn thương ác tính.

Để kiểm soát Lichen phẳng ở miệng, cần duy trì thói quen chăm sóc răng miệng khoa học 

Việc nhận biết sớm và điều trị đúng cách Lichen phẳng ở miệng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Nếu bạn cần tư vấn hoặc muốn tìm hiểu thêm về các dịch vụ tại Nha khoa Blossom, hãy liên hệ ngay qua số HOTLINE 028.2210.3280 để được hỗ trợ tận tình và nhanh chóng!